te czerwone

• red gold

• erythrocytes

• red blood cells

• bathochromic shift

• port light

• pink gold

( decl like adj) (pot, pej: komunista) Red

* * *

czerwieńszy

1. ( o kolorze) red; czerwony jak burak l. jak rak (as) red as a beetroot; czerwona krew red blood; czerwony na twarzy red l. purple in the face; czerwona pomarańcza blood orange; czerwone wino red wine; czerwony sztandar (symbol komunizmu l. rewolucji) the Red Flag; Czerwony Krzyż the Red Cross; Czerwony Półksiężyc the Red Crescent.

2. przen. (zw. wyraża ostrzeżenie) czerwone światło (= znak niebezpieczeństwa l. zakaz) red light; czerwony alarm red alert.

3. ( w nazwach roślin i zwierząt) czerwona porzeczka bot. redcurrant ( Ribes rubrum); koral czerwony zool. red corral ( Corrallium).

4. ( w terminach naukowych) czerwony karzeł/olbrzym astron. red dwarf/giant; krwinki czerwone l. czerwone ciałka krwi fizj. red bloodcells, red corpuscles, erythrocytes.

5. pog. (= lewicowy, komunistyczny) Red; czerwoni the Reds.

* * *

Gen.pl. - łek

1. biol., fizj. corpuscle; ciałko żółte yellow body, corpus luteum; ciałko zieleni bot. chloroplast.

2. (= komórka krwi) blood cell; białe ciałka (krwi) white blood cells, leucocytes; czerwone ciałka (krwi) red blood cells, erythrocytes.

3. emf. body.

* * *

1. (płaskie, okrągłe nakrycie głowy) beret, cloth cap; czerwone berety wojsk., pot. parachute troops, paras.

2. (= biret) academic hat.

- jest wielu znanych aktorów there are many well known actors

- nie ma nikogo, kto mógłby to zrobić there’s no one who could do it

- czy jest Bóg, czy go nie ma? does God exist, or not?

- był sobie kiedyś stary król there was a. lived once an old king

- nie było cię jeszcze wtedy na świecie this was before you were born

- kiedy mnie już z wami nie będzie euf. when I am no more a. I am no longer with you euf.

- myślę, więc jestem I think, therefore I am

- być albo nie być to be or not to be

- to dla nas być albo nie być this is our to be or not to be, this is our Waterloo

- nie ma już dla niej ratunku nothing can save her now

- jest wiele powodów do zadowolenia there’s good reason to be happy

- nie ma obaw a. strachu pot. ! no problem! pot., not to worry! pot.

- nie ma powodu do obaw there is no reason a. need to worry

- są sprawy, których nigdy nie zrozumiesz there are (certain) things that you’ll never understand

- nie ma co płakać/gadać it’s no use crying/talking (about it)

- nie ma co żałować (there’s) no need to be sorry

- nie ma co a. czego żałować it’s no great loss

- nie ma czemu się dziwić, że… it’s no surprise a. wonder that…

- nie ma o co się kłócić there’s nothing to quarrel about

- nie ma czym się martwić/czego się bać there’s nothing to worry about/to be afraid of

- nie ma z czego być dumnym (it’s) nothing to be proud of

- nie ma z czego się cieszyć/śmiać there’s nothing to rejoice/to laugh about

- „dziękuję za podwiezienie” – „nie ma za co” ‘thanks for the lift’ – ‘don’t mention it’ a. ‘you’re welcome‘

- „przepraszam, że panu przerwałem” – „nie ma za co” ‘sorry I interrupted you’ – ‘that’s all right’

- już cię/was nie ma! off with you!

- być w pracy/szkole to be at work/at school

- być w teatrze/na koncercie to be at the theatre/at a concert

- teraz wychodzę, ale będę w domu o piątej I’m going out now, but I’ll be home at five

- dzisiaj nie ma go w biurze he’s not in the office today

- w pokoju nikogo nie ma/nie było there is/was no-one in the room

- jest już piąta, a jego jak nie ma, tak nie ma it’s already five, and he’s still not here a. there’s still no trace of him

- „czy jest Robert?” – „nie, nie ma go, jest jeszcze w szkole” ‘is Robert in?’ – ‘no, he’s not, he’s still at school’

- „są jeszcze bilety na ostatni seans?” – „niestety, już nie ma” ‘do you still have tickets for the last showing?’ – ‘sorry, all sold out’

- czy będziesz jutro w domu? ‘will you be at home a. in home tomorrow?’

- kiedy (ona) będzie znowu w Warszawie? when will she be in Warsaw again?

- byłem wczoraj u Roberta/u babci I was at Robert’s/granny’s yesterday, I went to see Robert/granny yesterday

- był przy narodzinach swojej córki he was present at the birth of his daughter

- nigdy nie byłem w Rosji I’ve never been to Russia

- „skąd jesteś?” – „(jestem) z Krakowa/Polski” ‘where are you from?’ – ‘(I’m) from Cracow/Poland’

- „gdzie jesteś?” – „tutaj!” ‘where are you?’ – ‘(I’m) here!’

- „jestem!” (przy odczytywaniu listy) ‘here!’, ‘present’

- będąc w Londynie, odwiedziłem Annę when a. while I was in London I went to see Anna

- biblioteka jest w budynku głównym the library is in the main building

- w jednym pudełku jest dziesięć bateryjek there are ten batteries in a packet

- w domu nie było nic do jedzenia there was nothing to eat at home a. in the house

- co jest w tym pudle? what’s in this box?

- gdzie jest moja książka/najbliższa apteka? where’s my book/the nearest chemist’s?

- co jest dzisiaj na lunch? what’s for lunch today?

- wczoraj na kolację był dorsz there was cod for dinner yesterday

- „dużo masz tych ziemniaków?” – „oj, będzie” pot. ‘got a lot of those spuds?’ – ‘loads’ pot.

- będzie, będzie, więcej się nie zmieści pot. that’s plenty a. that’ll do, there’s no room for any more

- jest godzina druga po południu it’s two in the afternoon a. two p.m.

- nie ma jeszcze szóstej rano it’s not yet six a.m.

- zanim dotrzemy do domu, będzie ósma wieczorem/północ it’ll be eight p.m./midnight by the time we reach home

- był maj it was in May

- to było w grudniu 1999 it was in December 1999

- to było dawno, dawno temu this was a long, long time ago

- jest piękny ranek it’s a fine morning

- jest mroźno/upalnie it’s nippy/hot

- wczoraj był deszcz/mróz it was raining/freezing yesterday

- ciekawe, czy jutro będzie pogoda I wonder if it’s going to be fine tomorrow

- nie pamiętam dokładnie, to było dość dawno temu I can’t really remember, it was some time ago

- z niego jeszcze coś będzie he’ll turn out all right

- co z niego będzie? how will he turn out?, what will become of him?

- będzie z niego dobry pracownik he’ll be a good worker

- kuchmistrz to z ciebie nie będzie you’ll never make a chef

- z tych kwiatów nic już nie będzie these flowers/plants have had it pot.

- z naszych planów/wakacji nic nie będzie nothing will come of our plans/holidays

- nic z tego nie będzie it’s hopeless

- nic dobrego z tego nie będzie nothing good will come of it

- tyle pracy i nic z tego nie ma (he’s done) so much work and nothing to show for it

- koncert/egzamin jest jutro the concert/exam is tomorrow

- zebranie było w sali konferencyjnej the meeting was (held) in the conference room

- jutro nie będzie a. nie ma lekcji there are no classes tomorrow

- był do ciebie telefon there was a phone call for you

- czy były do mnie jakieś telefony? has anyone called me?

- był wypadek w kopalni there was an accident in the mine

- co będzie, jeśli nie zdasz egzaminu? what’s going to happen if you fail the exam?

- co będzie, jeśli ktoś nas zobaczy? supposing a. what if someone sees us?

- nie martw się, wszystko będzie dobrze don’t worry, it’ll be a. it’s going to be fine

- w życiu bywa rozmaicie you never know what life may bring

- opowiedziałem jej wszystko, tak jak było I told her everything just as it happened

- co ci/jej jest? what’s the matter with you/her?

- coś mi/jemu jest something’s the matter with me/him

- czy jemu coś jest? is anything the matter with him?

- nic mu nie będzie, to tylko przeziębienie he’ll be fine, it’s only a cold

- być na weselu/zebraniu to be at a wedding/meeting

- wczoraj byliśmy na przyjęciu we were at a reception yesterday

- być w liceum/na uniwersytecie to be at secondary school/at university

- być na studiach to be a student a. at college

- być na prawie/medycynie to study law/medicine

- był na trzecim roku anglistyki he was in his third year in the English department

- być na kursie komputerowym to be on a computer course

- być na wojnie to go to war

- być pierwszym/drugim to be the first/second to arrive

- był na mecie trzeci he came third

- czy był już listonosz? has the postman been a. come yet?

- być pod urokiem/wrażeniem kogoś/czegoś to be charmed/impressed by sb/sth

- być pod wpływem kogoś/czegoś to be under the influence of sb/sth

- prowadzić samochód, będąc pod wpływem alkoholu to drive while under the influence of alcohol

- być w ciąży to be pregnant

- być w dobrym/złym humorze to be in a good/bad mood

- nie być w nastroju do zabawy not to feel like going out a. partying

- być w doskonałej formie to be in excellent form a. in fine fettle

- być w strachu to be scared

- być w rozpaczy to be in despair

- bądźmy dobrej myśli let’s hope for the best

- jestem przed obiadem I haven’t had my lunch yet

- jestem już po śniadaniu I’ve already had breakfast

- był siedem lat po studiach he had graduated seven years earlier

- być po kielichu/po paru kieliszkach pot. to have had a drop/a few euf.

- być na diecie to be on a diet

- być na kaszce a. kleiku to be on a diet of gruel

- być na emeryturze/rencie to be on a pension

- sukienka jest do kolan the dress is knee-length

- wody było do kostek the water was ankle-deep

- firanka była do połowy okna the net curtain reached halfway down the window

- chwila nieuwagi i było po wazonie one unguarded moment and the vase was smashed to pieces

- jest już po nim/nas! it’s curtains for him/us! pot.

- jeszcze chwila i byłoby po mnie another instant and it would have been curtains for me a. would have been all up with me pot.

- być nauczycielem/malarzem to be a teacher/painter

- kiedy dorosnę, będę aktorem when I grow up, I’ll be an actor

- być Polakiem/Duńczykiem to be Polish/Danish

- borsuk jest drapieżnikiem the badger is a predator

- nie bądź dzieckiem! don’t be childish a. such a child!

- jestem Anna Kowalska I’m Anna Kowalska

- „cześć, to ty jesteś Robert?” – „nie, jestem Adam” ‘hi, are you Robert? a. you’re Robert, are you?’ – ‘no, I’m Adam’

- co to jest – ma cztery nogi i robi „miau”? what (is it that) has four legs and says ‘miaow’?

- była wysoka/niska she was tall/short

- jest autorką cenioną przez wszystkich she’s an author appreciated by all a. everybody

- mój dziadek był podobno bardzo przystojnym mężczyzną my grandfather is said to have been a very handsome man

- wciąż jest taka, jaką była za młodu she’s still her old self

- kwiaty były żółte i czerwone the flowers were yellow and red

- pizza była całkiem dobra the pizza was quite good

- pojemnik był z drewna/plastiku the container was made of wood/plastic

- z tych listewek byłby ładny latawiec these slats could make a fine kite

- wszystko to były jedynie domysły it was all only conjecture

- czyj jest ten samochód? whose car is this?, who does this car belong to?

- ta książka jest jej/Adama this book is hers/Adam’s, this is her/Adam’s book

- żona była dla niego wszystkim his wife was everything to him

- nie naśladuj innych, bądź sobą don’t imitate others, be yourself

- ta zupa jest zimna this soup is cold

- Maria jest niewidoma Maria is blind

- jesteś głodny? are you hungry?

- Robert jest żonaty/rozwiedziony Robert is married/divorced

- są małżeństwem od dziesięciu lat they’ve been married for ten years

- bądź dla niej miły be nice to her

- bądź tak dobry a. uprzejmy would you mind

- bądź tak miły i otwórz okno would you mind opening the window?

- czy byłaby pani uprzejma podać mi sól would you be kind enough a. would you be so kind as to pass me the salt?

- nie bądź głupi! don’t be a fool!

- cicho bądź! be quiet!

- być w kapeluszu/kaloszach/spodniach to be wearing a hat/rubber boots/trousers

- była w zielonym żakiecie/czarnym berecie she was wearing a green jacket/black beret, she had a green jacket/black beret on

- być za kimś/czymś (opowiadać się) to support sb/sth, to be for sb/sth

- byłem za tym, żeby nikomu nic nie mówić I was for not telling anyone anything

- dwa razy dwa jest cztery two times two is four

- ściany pokoju były pomalowane na różowo the walls of the room were painted pink

- dzieci, które są maltretowane przez rodziców children who are abused by their parents

- tak jest napisane w gazecie that’s what it says in the paper

- samochód będzie naprawiony jutro the car will be repaired by tomorrow

- to musi być zrobione do czwartku this must be done by Thursday

- sukienka była uszyta z czarnej wełenki the dress was made of black wool

- będzie pamiętał a. pamiętać tę scenę przez cały życie he will remember this scene all his life

- będziemy długo go wspominali a. wspominać we shall a. will long remember him

- co by się było stało, gdyby nie jego pomoc what would have happened if it hadn’t been for his help

- byłaby spadła ze schodów (omal nie) she almost fell down the stairs

- byłbym zapomniał! zabierz ze sobą śpiwór I almost a. nearly forgot! take a sleeping bag with you

- jest dopiero wpół do ósmej it’s only half past seven

- nie było co jeść there was nothing to eat

- za ciepło będzie ci w tym swetrze you’ll be too hot in this jumper

- byłoby przyjemnie zjeść razem obiad it would be nice to have lunch together

- wychodzić po zmierzchu było niebezpiecznie it was dangerous going out after dark

- nie kupić tego mieszkania będzie niewybaczalnym błędem not to buy that a. the flat would be an inexcusable mistake

- z chorym było źle/coraz gorzej the patient was bad/getting worse

- z dziadkiem jest nienajlepiej grandfather is poorly

- wszystko będzie na niego he’ll get all the blame

- żeby nie było na mnie I don’t want to get the blame

- na imię było jej Maria her name was Maria

- było dobrze po północy it was well after midnight

- będzie z godzinę/trzy lata temu an hour or so/some three years ago

- będzie kwadrans jak wyszedł he must have left fifteen minutes or so ago, it’s been fifteen minutes or so since he left

- do najbliższego sklepu będzie ze trzy kilometry it’s a good three kilometres to the nearest shop

- nie ma tu gdzie usiąść there’s nowhere here to sit

- w tym mieście na ma dokąd pójść wieczorem there’s nowhere to go at night in this town

- nie ma komu posprzątać/zrobić zakupy there’s no-one to clean/to do shopping

- nie ma z kim się bawić there’s no-one to play with

- trzeba było coś z tym zrobić something had to be done about it

- trzeba było od razu tak mówić why didn’t you say so in the first place?

- czytać można było tylko przy świecach one could read only by candlelight

- jest gorzej niż można było przypuszczać it’s worse than might have been expected

■ bądź zdrów! (pożegnanie) goodbye!, take care!

- być bez forsy/przy forsie pot. to be penniless/flush pot.

- być do niczego (bezużyteczny) [osoba, przedmiot] to be useless a. no good; (chory, słaby) [osoba] to be poorly a. out of sorts

- być może perhaps, maybe

- być może nam się uda perhaps we’ll succeed

- być może a. może być, że… it may happen that…

- być niczym [osoba] to be a nobody

- znałem ją, kiedy jeszcze była nikim I knew her when she was still a nobody

- być przy nadziei a. być w poważnym a. odmiennym a. błogosławionym stanie książk. to be in an interesting condition a. in the family way przest.; to have a bun in the oven euf., pot.

- było nie było (tak czy owak) when all’s said and done, after all; (niech się dzieje co chce) come what may, be that as it may

- było nie było, to już ćwierć wieku od naszego ślubu when all’s said and done a. after all, it’s twenty-five years since we got married

- było nie było, idę pogadać z szefem o podwyżce come what may, I’m going to the boss to talk about a rise

- było siedzieć w domu/nie pożyczać mu pieniędzy pot. serves you right, you should have stayed at home/shouldn’t have lent him money

- było nic mu nie mówić you should have told him nothing

- co będzie, to będzie whatever will be, will be

- co było, to było let bygones be bygones

- co jest? pot. what’s up? pot.

- co jest, do jasnej cholery? dlaczego nikt nie otwiera? what the hell’s going on? – why doesn’t anyone open the door? pot.

- co jest? przyjacielowi paru groszy żałujesz? what’s wrong? – can’t spare a friend a few pence? pot.

- coś w tym jest a. coś w tym musi być there must be something in it

- coś w tym musi być, że wszyscy dyrektorzy będą na tym zebraniu there must be something in it, if all the directors are going to the meeting

- jakoś to będzie things’ll a. it’ll work out somehow pot.

- nie ma co a. rady oh well

- nie ma co, trzeba brać się do roboty oh well, time to do some work

- nie ma co! well, well!

- mieszkanie, nie ma co, widne i ustawne well, well, not a bad flat, airy and well laid out

- ładnie się spisałeś, nie ma co! iron. well, well, you’ve done it now, haven’t you!

- nie ma (to) jak kuchnia domowa/kieliszek zimnej wódki nothing beats a. you can’t beat home cooking/a glass of cold vodka

- nie ma (to) jak muzyka klasyczna give me classical music every time

- nie ma to jak wakacje! there’s nothing like a holiday!

- nie może być! (niedowierzanie) I don’t believe it!, you don’t say!

- niech będzie! oh well!

- niech ci/wam będzie! have it your own way!

- niech mu/jej będzie! let him/her have his/her own way!

- niech tak będzie! (zgoda) so be it!

- tak jest! (owszem) (that’s) right!

- „to jest pańskie ostatnie słowo” – „tak jest, ostatnie” ‘is that your final word?’ – ‘yes, it is’, ‘that’s right’

- tak jest, panie pułkowniku/generale! Wojsk. yes, sir!

- to jest książk. that is, that is to say

- główne gałęzie przemysłu, to jest górnictwo i hutnictwo the main branches of industry, that is (to say) mining and metallurgy

* * *

* * *

jestem jesteś są; będę będziesz bądź

1. (= znajdować się w jakimś stanie l. miejscu) be; (= istnieć) exist, be there; być na diecie be on a diet; być na emeryturze be retired; jestem po robocie I'm finished l. done with work (for today); pewnego razu był sobie król... once upon a time there lived a king...; w ogrodzie były róże there were roses in the garden; w Galaktyce są miliardy gwiazd there are billions of stars in the Galaxy; ile ich jest? how many of them are there?; być w kinie be at the theater; być na wycieczce be on a trip; być w Warszawie be in Warsaw; być u babci na wsi be at grandma's house in the country; być z kimś sam na sam be one on one with sb; od świtu jestem na nogach I have been on my feet all day; Ewa jest na ostatnich nogach Eva is ready to drop l. dead on her feet; jesteś na drodze do zawału you are on the road to a heart attack; wszystko jest na swoim miejscu everything is in its place; to było nie na miejscu that was out of line; być na ustach całego miasteczka be on the lips of everyone in town; być jedną nogą na tamtym świecie have one foot in the grave; co dzisiaj będzie na obiad? what's for supper today?; wszystko jest pod ręką we have everything right at hand; być u steru przen. be at the wheel; no to jestem w domu (= zrozumiałem) that hits home; być w latach l. w leciech be up in one's years; być w sile wieku be in one's prime; być w opałach be in a bind; teraz wszystko jest w twoich rękach now everything is in your hands l. up to you; być w siódmym niebie be in seventh heaven; być w swoim żywiole be in one's element; być na zebraniu be at a meeting; być na wojnie be (fighting) in a war; być na studiach be at college; być na anglistyce be in the English Department; nigdy nie byłem w Chicago I've never been to Chicago; Adam jest pod pantoflem swojej żony Adam is henpecked; być nie w sosie be in a bad mood; jest gaz i woda we have gas and water; jestem takiego samego zdania I'm of the same opinion; jestem dobrej myśli I'm hoping for the best; jest mi u ciebie tak dobrze I feel so good at your place; jest mi głupio I feel stupid; to jest do niczego it's no good; być górą be on top; to nie jest czas po temu this is not the time for that; to nie jest mi na rękę this is inconvenient (for me); to nie jest po mojej myśli that's not what I intended l. what I had in mind; jestem pod wrażeniem I'm impressed; jestem bez pieniędzy I'm broke; jestem w ciąży I'm pregnant; Ewa jest przy nadziei przest. Eva is in the family way; jestem na służbie I'm on duty; byliśmy na spacerze we were taking a walk; dobrze wiesz, że jesteś na mojej łasce you know fully well that you're at my mercy; czy jesteś w stanie mnie zrozumieć? are you able to understand me?; jestem w dobrym humorze I'm in a good mood; byliśmy w kłopocie, co zrobić z... we couldn't figure out what to do with...; Ewa przez moment była w rozterce for a moment Ewa was in a dilemma; Ewa jest z Adamem w przyjaźni Ewa is friends with Adam; po czyjej jesteś stronie? whose side are you on?; Adam jest w porządku Adam is OK l. alright; to nie jest w moim guście that's not my style; jestem na bakier z gramatyką I haven't a clue about grammar; z teściową jestem na złej stopie I'm on bad terms with my mother-in-law; z prezesem jestem na ty I'm on a first name basis with the president; jestem za reformą I'm for the reform; oni są z sobą za pan brat they are on familiar terms; jestem z Ewą po słowie przest. I'm engaged to Eve.

2. ( część orzeczenia imiennego) jestem studentem I am a student; byłam piosenkarką I was a singer; będę generałem I will be a general; ta dziewczyna jest ładna that girl is pretty; samochód jest ojca that's father's car; ten długopis nie jest mój this pen isn't mine; bądź zdrów! get well!; jesteś dla mnie niczym! you mean nothing to me; on nie był sobą he wasn't himself; dwa razy dwa jest cztery two plus two is l. equals four.

3. ( w zdaniach bezosobowych) (= zdarzać się) jest piękny dzień it's a beautiful day; był kwiecień it was April; było to dość dawno it was l. happened quite a long time ago; był do ciebie telefon you had a call; było już późno it was getting late; nie ma co jeść there's nothing to eat; będzie z godzinę temu, jak... it's been an hour since...; a co będzie ze mną? what will happen to me?; ciekaw jestem, co z niego będzie I'm curious (about) what will become of him; jeżeli tak jest if it is so; być może maybe, perhaps; co będzie, to będzie come what may; co było, to było let bygones be bygones; jakoś to (w końcu) będzie thing's will turn out fine (in the end); co ci jest? what's wrong l. the matter with you?; z tej mąki nie będzie chleba it's hopeless; nie może być that's impossible; jest już po nim it's too late for him; he's done for; he's a goner l. a has-been; co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr what's done is done; tak jest! exactly!, precisely!, that's right; wojsk. yes, sir!; to jest (= czyli) that is; było nie było whatever happens; no matter what (happens).

czasownik posiłkowy

1. tylko będę będziesz itd. ( w formach czasu przyszłego) will (be); będę pamiętał o tym I'll remember that; dzieci będą w ogrodzie the kids will be in the garden; będziemy śpiewać kolędy we're going to sing carols.

2. ( w formach strony biernej) dom był sprzedany za... the house was sold for...; jesteś obserwowany you are being watched; droga jest już naprawiona the road has been repaired.

- jabłka były dojrzale czerwone the apples were ripe red

* * *

maturely.

- kupiliśmy czerwone kombi we bought a red estate car

- dostępny także w wersji kombi also available in an estate version

* * *

* * *

indecl. mot. station (wagon); Br. estate car.

- sznur korali a string of beads

- bursztynowe korale amber beads

- nosiła na szyi czerwone korale she wore red beads around her neck

- korale tworzą rafy corals form coral reefs

- kolonie korali coral colonies

- biżuteria z korala coral jewellery

- koral ust/warg coral(-coloured) lips

- sukienka w kolorze koralu a coral(-coloured) dress

* * *

- korale

* * *

Gen. -a Gen.pl. -i l. -ów zool. (= koralowiec) coral ( Anthozoa); koral szlachetny l. czerwony precious coral, red l. rose coral ( Corallium rubrum).

Gen. -a Gen.pl. -i l. -ów

1. (zwykle pl.) (= naszyjnik) (necklace of) beads.

2. orn. (zwykle pl.) (= narośl u ptaków) wattle.

Gen. -u tylko sing. ( kolor) coral.

* * *

krwi-

1. fizj. blood; krew tętnicza/żylna arterial/venous blood; analiza krwi blood test; białe/czerwone ciałka krwi white/red blood cells; grupa krwi blood group l. type; płytka krwi blood platelet; przepływ krwi blood flow; pobrać krew draw blood; skrzep krwi blood clot; puszczać komuś krew bleed sb; ( za pomocą pijawek) leech sb; zatamować krew arrest bleeding, staunch the flow of blood; biorca/dawca krwi blood recipient/donor; bez kropli krwi (= bardzo blady) as white as a sheet; bez rozlewu krwi without bloodshed; do krwi till first blood; do ostatniej kropli krwi to the l. one's last l. dying breath; krew z mlekiem przen. ( o cerze) peaches and cream; za cenę krwi for the price of blood; z krwi i kości (= prawdziwy) true, to the core; tonąć we krwi be bathed in blood; napsuć komuś krwi przen. try sb's patience; coś idzie jak krew z nosa przen. sth is a drag; przelewać niewinną krew shed innocent blood; wysysać krew suck blood; przypieczętować coś krwią seal sth with blood; splamić ręce krwią l. mieć krew na rękach l. mieć krew na sumieniu have blood on one's hands; mrozić komuś krew w żyłach make sb's blood curdle, make sb's blood run cold; mrożący krew w żyłach bloodcurdling; krew uderzyła komuś do głowy przen. sb saw red; kogoś krew zalewa pot. sb sees red; krew się w kimś burzy przen. sb's blood boils; żądza krwi blood lust.

2. (= temperament, osobowość) temperament, nature; zew krwi call of blood; gorąca krew hot blood; coś weszło komuś w krew sth has become second nature with sb; mieć coś we krwi have sth in one's blood; krew nie woda (= związki rodzinne są silne) blood is thicker than water; ( o czyimś gorącym temperamencie) he (she etc.) is so hot-blooded l. hot-tempered; krew się w kimś odzywa sb's blood tells; zachować/stracić zimną krew keep/lose one's cool; z zimną krwią in cold blood.

3. (= pochodzenie, pokrewieństwo) blood, kinship; błękitna krew blue blood; braterstwo krwi przen. blood brotherhood; czystej l. pełnej krwi thoroughbred, full blood; krew z krwi, kość z kości flesh and blood; więzy krwi blood ties; książę krwi a prince of the blood; w czyichś żyłach płynie Polska/obca krew there is Polish/foreign blood in sb's veins.

* * *

Gen.pl. mórz

1. t. geogr. sea; morzem by sea; na morzu (pływać, znajdować się) on the sea; (służyć, pracować) at sea; nad morzem (= blisko morza) by the sea; ( o wakacjach) at l. by the seaside; brzeg morza seashore; dno morza seafloor, seabed; otwarte l. pełne morze high seas, open sea; morze przybrzeżne littoral l. marginal sea; morze śródziemne inland sea, land-locked sea; morze terytorialne territorial waters; poziom morza sea level; na poziomie morza at sea level; nad poziomem morzem above sea level; cisza na morzu calm; kropla w morzu a drop in the ocean; za siódmym morzem l. za siedmioma morzami far, far away; jechać nad morze go to the seaside; owoce morza kulin. seafood; ta rzeka wpada do morza this river flows to the sea; zew morza call of the sea; wzburzone morze rough l. choppy sea; spokojne morze calm sea; gładkie morze smooth sea; pływać w morzu swim in the sea; wychodzić w morze żegl. put out to sea; Morze Adriatyckie the Adriatic Sea; Morze Arktyczne the Arctic Ocean; Morze Azowskie the Sea of Azov; Morze Bałtyckie the Baltic Sea; Morze Barentsa the Barents Sea; Morze Chińskie the China Sea; Morze Czerwone the Red Sea; Morze Egejskie the Aegean Sea; Morze Irlandzkie the Irish Sea; Morze Japońskie the Sea of Japan; Morze Karaibskie the Caribbean Sea, Spanish Main; Morze Kaspijskie the Caspian Sea; Morze Liguryjskie the Ligurian Sea; Morze Marmara the Sea of Marmara; Morze Martwe the Dead Sea; Morze Południowochińskie the South China Sea; Morze Północne the North Sea; Morze Śródziemne the Mediterranean Sea; Morze Tyrreńskie the Tyrrhenian Sea; Morze Wschodniochińskie the East China Sea.

2. przen. (= mnóstwo) sea, myriads, zillions, loads; morze głów sea of heads; morze łez oceans of tears; morze krwi river(s) of blood.

3. astron. mare.

- czemu jesteś taki sztywny, zachowuj się naturalnie why are you so tense – act naturally!

- usta miała naturalnie czerwone her lips were naturally red

- naturalnie kręcone włosy naturally curly hair

- krajobraz kształtowany naturalnie naturally shaped landscape

- miedź występująca naturalnie native copper

- pszenica wyhodowana naturalnie wheat cultivated a. grown naturally

- to jest, naturalnie, wasza sprawa, co zrobicie of course, it’s up to you what you’re going to do

- „czy mogę zadzwonić?” – „naturalnie!” ‘may I use the phone?’ – ‘of course!’

* * *

* * *

1. (= jak w naturze) naturally.

2. (= normalnie) naturally.

3. (= swobodnie) naturally, unaffectedly.

4. (= oczywiście) of course; mogę się przysiąść? – naturalnie! may I join you? – but of course!

- nienaturalnie czerwone policzki unnaturally red cheeks

* * *

unnaturally, artificially.

- od zachodu/południa from the west/south

- wiatr od morza the wind from the sea

- wieje od drzwi there’s a draught from the door

- od jeziora dochodził rechot żab the croaking of frogs could be heard from the lake

- od schroniska idziemy żółtym szlakiem from the hostel we take the yellow trail

- właśnie wracałam od dentysty I was just on my way back from the dentist

- goście wstali od stołu the guests got up from the table

- odległość od drzwi do okna the distance from the door to the window a. between the door and the window

- chodzić od wsi do wsi/od sklepu do sklepu to go from village to village/from shop to shop

- sto metrów od ratusza a hundred metres from the town hall

- od wewnątrz/zewnątrz from the inside/outside

- druga półka od dołu/góry the second shelf from the bottom/top, the second shelf up/down

- piąty wagon od końca the fifth carriage from the end

- okna od ulicy/podwórza the front/back windows

- na południe od Krakowa (to the) south of Cracow

- oddzielić coś od czegoś to separate sth from sth

- nie mógł oderwać się od książki he couldn’t tear himself away from the book

- odejmij pięć od trzynastu subtract five from thirteen

- oddziel mięso od kości bone the meat

- zwolnienia od podatku tax exemptions

- stronić od kogoś/czegoś to avoid a. shun sb/sth

- list od brata a letter from one’s brother

- azjatyckie bydło pochodzące od tura Asian cattled descended from the aurochs

- pożyczyć/kupić coś od kogoś to borrow/buy sth from sb

- dostała ode mnie książkę she got a book from me

- zaraził się odrą ode mnie he caught the measles from me

- od tej chwili from that moment on

- od jutra from tomorrow, as of a. from tomorrow

- od poniedziałku/marca since (last) Monday/March

- od dzieciństwa a. od dziecka cierpiała na alergię she’d suffered from an allergy since childhood a. since she was a child

- od jak dawna tu mieszkasz? how long have you lived a. been living here?

- od roku/trzech tygodni for a year/three weeks

- od dawna for a long time

- od jakiegoś czasu for some time

- od drugiej do piątej po południu from two p.m. till five p.m., between two p.m. and five p.m.

- od poniedziałku do środy from Monday to Wednesday

- zaprosimy od 50 do 60 osób we’ll invite (from) 50 to 60 people

- ceny wahają się od stu do pięciuset złotych prices range from a hundred to five hundred zlotys

- od 1000 złotych w górę from 1,000 zlotys up a. upwards

- można tu kupić wszystko: od śrubek po komputery you can buy everything here – from screws to computers

- trawa mokra od rosy grass wet with a. from dew

- oczy czerwone od płaczu eyes red from crying a. tears

- jego twarz rozpalona od gorączki his face flushed with fever

- ochrypł od krzyku he grew hoarse from a. with shouting

- bolał ją kręgosłup od dźwigania walizek her back ached from carrying the suitcases

- rury popękały od mrozu the pipes had burst from the cold

- dom zapalił się od pioruna the house was set on fire by lightning

- chronić coś od słońca/chłodu to protect sth from sunlight/cold

- oganiać się od komarów to fight off gnats

- być ubezpieczonym od pożaru/kradzieży to be insured against fire/theft

- uchylać się od czegoś to shirk sth

- guziki od marynarki jacket buttons

- kluczyki od samochodu car keys

- okulary od słońca sunglasses

- pasek od zegarka a watch strap

- tabletki od bólu głowy headache pills a. tablets

- syrop od kaszlu cough mixture a. syrup

- od czego jest ta śrubka? where does this screw come from?

- ekspert od informatyki an expert in computer science

- fachowiec a. spec pot. od naprawy starych zegarów an expert at repairing old clocks

- policja jest od tego, żeby zaprowadzić w mieście porządek it’s the job of the police to restore order in the city

- nie jestem od tego, żeby was pouczać it’s not up to me to lecture you

- to mieszkanie jest mniejsze od waszego this flat is smaller than yours

- ona jest starsza od brata o dwa lata she’s two years older than her brother

- wyszedł wcześniej ode mnie he left earlier than I did

- płatny od wiersza/godziny paid by the line/hour

- 50 złotych od metra 50 zlotys a metre

* * *

* * *

+ Gen.

1. ( przy określaniu kierunku) from; od drzwi from the door; od wschodu from the east; okno od ulicy front window.

2. ( przy określaniu trwania) for; od pięciu lat for five years; od dawna for a long time.

3. ( przy określaniu punktu początkowego) from, since; od świtu do nocy from dawn till dusk; od a do zet from A to Z; od rana do wieczora all day long; od stóp do głów from head l. crown l. top to toe l. foot; od początku do końca from the start till the end; od dziecka since childhood; od wtorku since Tuesday; od poniedziałku do piątku Monday through Friday.

4. ( przy wyrażaniu strony) from; od lewej do prawej from the left to the right.

5. ( przy określaniu punktu wyjściowego) (away) from; 500 kilometrów od Nowego Jorku 500 kilometers away from New York.

6. ( przy określaniu dolnej granicy) from; od czterech do pięciu minut from four to five minutes; od 100 do 150 dolarów from 100 to 150 dollars.

7. ( przy określaniu przyczyny) with, from; czoło mokre od potu forehead damp with sweat.

8. ( przy określaniu pochodzenia) from; list od mojej dziewczyny letter from my girlfriend; wiedzieć coś od kogoś know sth from sb.

9. ( przy określaniu przeznaczenia) for; dziurka od klucza keyhole; tabletka od bólu głowy headache pill, painkiller.

10. ( przy określaniu specjalizacji) nauczyciel od angielskiego English teacher, teacher of English; fachowiec od komputerów computer technician.

11. ( przy porównaniach) than; lepszy od kogoś better than sb.

12. ( przy wyrażaniu odejścia od czegoś) from, to; zwolnienie od opłat exemption from charges; odstępstwo od reguły exception to the rule.

13. ( przy wyrażaniu czynnika) by; stawka od godziny hourly rate; cena od sztuki item l. unit price; praca płatna od godziny work paid by the hour; czegoś jest od metra pot. there's loads l. plenty of sth, there's shitloads of sth.

14. ( przy wyrażaniu powtarzalności) from; od domu do domu from house to house.

- wybuch płaczu a flood of tears

- oczy czerwone od płaczu eyes red from crying

- wybuchnąć płaczem to burst out crying

- zanosić się płaczem a. od płaczu to cry wildly

- powstrzymać się od płaczu to choke back a. hold back one’s tears

- powiedzieć coś z płaczem to say sth crying

- płaczem niczego nie załatwisz crying won’t get you anywhere

- być bliskim płaczu to be on the verge of tears

- zbierało jej się na płacz she was about to cry

- zza drzwi dochodził cichy płacz there was soft crying from behind the door

- słychać było głośne płacze loud crying could be heard

- skończyć się płaczem [zabawa, gra] to end in tears

- ona nagle (uderzyła) w płacz! she suddenly burst into tears!

- podnieść płacz z powodu czegoś to start lamenting sth

- płacz wiolonczeli the wail of a cello

- płacz wiatru za oknami the wail of the wind outside

- płacz psa the whining of a dog

■ będzie płacz i zgrzytanie zębów Bibl. there will be weeping and gnashing of teeth; żart. someone’s going to be very sorry!

* * *

* * *

Gen.pl. -ów cry; komuś jest do płaczu sb is on the brink of tears; powstrzymywać się od płaczu fight back tears; wybuchnąć płaczem burst into tears.

- ci/te these; (wcześniej wspomniani, odleglejsi) those

- ten mężczyzna/ta kobieta/to dziecko this man/woman/child

- ci ludzie/te dzieci these people/children

- w tym tygodniu/miesiącu/roku this week/month/year

- w tę środę/niedzielę this Wednesday/Sunday

- w tej chwili (obecnie) at the moment, at present

- tego dnia that day

- ten sam/ta sama/to samo the same

- to ta sama kobieta it’s the same woman

- to już nie ten sam człowiek he’s no longer the same man

- wolę ten kolor od tego I prefer this colour to that one

- ten wasz syn/samochód pot. that son/car of yours

- ci z was/nich, którzy… those of you/them who…

- „którą chcesz książkę?” – „tę” ‘which book do you want?’ – ‘this/that one’

- ten niebieski the a. this/that blue one

- te czerwone the a. these/those red ones

- a ten to kto? and who’s this/that (man)?

- opowiedziałam o tym Robertowi, a ten Annie I told Robert about it and Robert a. he told Anna

- ten albo tamten one or the other

- w tę i ową stronę this way and that way

- dnia tego a tego on such-and-such a day

- ci, którzy… those who…

- ten, który zwycięży the one who wins

- jeden z tych filmów, które często pokazują w telewizji one of those films which are often shown on television

- ta książka, którą wybrałem the book (that) I chose

- te, które widzieliśmy those (that) we saw

- ten, kto… he who…

- kto szuka, ten znajdzie he who seeks shall find

- tą odrobiną chleba, jaka została, nakarmili dzieci what little bread was left they gave to the children

- nie ten, co trzeba the wrong one

■ te rzeczy euf. ≈ the birds and the bees pot., euf.

- ten tego pot. you know pot., like pot.

- być nie tego (nie w porządku) pot. [osoba] to be not all a. quite there pot.

* * *

* * *

ta, to, t-

1. ( określa rzeczownik) this; coś w tym rodzaju l. guście something like this; tego roku this year; ten świat this world; mimo to nevertheless, all the same; poza tym apart from this, except this; ten sam the same one; tym razem this time; w tej chwili at present, at the moment, in this very moment; w te pędy pot. straightaway, at once; ta cała sprawa mi się nie podoba pot. I don't like the whole thing.

2. ( zastępuje rzeczownik) this (one); i ten zły i ten niedobry both are no good; ten i ów this one and that one, this one and some other one; ten i ten this and that.

3. ( nawiązuje do zdania podrzędnego) wobec tego so; w ten sposób (in) this way; ten, kto... he who...

- nosić beret to wear a beret

- wełniany beret a woollen beret

- □ czerwone berety pot. paratroopers; paras pot.

- niebieskie berety pot. the coastguard